HEP DENEDİN,
HEP YENİLDİN,
OLSUN.
GENE DENE,
GENE YENİL,
DAHA İYİ YENİL.
S. BECKETT
Hayal kırıklığı, yerine gelmeyen istekler, beklentiler, umutlar sonrasında oluşan üzüntüdür, duygudur, deneyimdir. Hayal kırıklığı yaşanması zor deneyimlerden biridir ve insanlar hayal kırıklığı yaşamamak için çaba gösterir. Buna rağmen herkes hayal kırıklığı yaşar. Bazen çok yakınlarınız sizi hayal kırıklığına uğratır. Eşiniz, anneniz, babanız, çocuğunuz onlardan beklediğiniz duygusal ya da davranışsal yanıtları vermediği için, bazen de tam tersine beklemediğiniz yanıtlardan dolayı sizde hayal kırıklığı yaratabilirler. Hayal kırıklığı ne kadar yakından ve beklemediğiniz bir kişinin davranışından kaynaklanırsa oluşturduğu yıkım o kadar çok olacaktır. Sadece kişiler nedeni hayal kırıklığı yaşanmaz. Planlanan, büuyük umutlar bağlanan istekler, işler istenildiği gibi sonuçlanmadığı zaman sonuç yine hayal kırıklığıdır. Beklenti ne kadar büyükse, kişi kendini beklediği sonucun gerçekleşeceğine ne kadar inandırmışsa, umut bağlamışsa yıkım o kadar artar. Özellikle yeni bir planı yoksa, olmama, gerçekleşmeme olasılığını hiç düşünmemiş ve ona göre değrlendirme yapmamışsa, beklentisi gerçekçi değilse hayal kırıklığı ve ondan sonra oluşacak bulgular kaçınılmazdır. Hayal kırıklığı sonrasında bir çok olumsuz duygu bir arada yaşanır. Utanç, stres, sıkıntı, depresyona kadar giden üzüntü bazen kontrolü zor duygulardır. Çoğu kez hayal kırıklığının getireceği bu duyguları kabullenmek ve kontrol etmek daha zor olduğu için, insanlar duygularını kızgınlık, öfke, gerçeği red etme gibi farklı tepkilerle gösterme yolunu seçerler.
Hayal kırıklığının getireceği sıkıntıları engellemenin bir yolu da, hayal kırıklığı yaşamamak ve başkalarına yaşatmamaktır. Ama bu çok mümkün değildir. Yine de bunu sağlamak için çaba gösterilir. Başarısız, mutsuz ilişkiler, işler sürdürülür ve mutlu,başarılı, herşey yolunda gibi davranılır. Hayal kırıklığından kaçınma davrnışı karar verme süreçleri de etkiler. Çünkü karar verme sürecinde en sık yaşanan duygu hayal kırıklığıdır ve bundan kaçınma davranışı kararları etkiler. Hayal kırıklığını en aza indirgemek için bir yöntem, belli ve garanti olan şeyleri seçmek ya da hep aynı seçimi yapmak olarak ortaya çıkar. Bu durum belli oranda hayal kırıklığını engeller görünse de, kişinin yeni fırsatları kaçırmasına, yeni deneyimler elde etmesine, başarılar kazanmasına, ilerlemesine engel olabildiğinden aslında başka bir türlü hayal kırıklığı yaratabilmektedir. Ayrıca aynı seçimi yapmak ya da risksiz görünen seçimi yapmak her zaman hayal kırıklığı yaratacak sonuçları engellemez. Üstelik bu durumda hayal kırıklığı daha yıpratıcı olabilir. En kötüsü karar vermekten kaçınmatır. Bu bir kişinin kendi için hissedeceği en büyük hayal kırıklığı olabilir. Oysa hayal kırıklığı başedilebilir bir duygudur.
NASIL BAŞA ÇIKILIR?
Hayal kırıklığı ile başa çıkmak için hayal kırıklığının başlıca nedenleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.
Aşırı mükemmelliyetçi olan kişiler daha çok hayal kırıklığına uğrarlar. Oysa dünya mükemmel olmadığı gibi, kimse herşeyi mükemmel yapamaz. Her zaman hatalar, eksikler olabilir. Önemli olan onlar için kızmak, öfkelenmek ya da hayal kırıklığı yaşamak değil, onlara rağmen gerekenleri yapmaya çalışmak olmalıdır. Hayal kırıklığının en önemli nedenlerinden biri gerçekçi beklentilerin olmamasıdır. Gerçekçi beklentiler kişiler için de, olaylar için de önemlidir. Örneğin daha önce size verdiği sözleri tutmamış olan eşinizin ya da iş arkadaşınızın yapacağını veya yapmayacağını söylediği bir şeyin tam tersi davranışda bulunması yüzüznden hayal kırıklığı yaşıyorsanız kendi güven duygularınızı ve beklentilerinizin gerçekliğini yeniden değerlendirme zamanı gelmiş demektir. Benzer şekilde yeni başladığınız işinizde üç ay işinde terfi almak ve yönetici olmak planı yaptınız ama olmadığı için, ya da sıralamanın sonunda olan takımınızın çok güçlü olduğu bilinen takım karşısında büyük farkla galip geleceğini beklerken yenildiği için hayal kırıklığı yaşıyorsanız “hedefleriniz gerçekçi değil” sözü sizin için yanlış olmayacaktır. Bu karamsar olmanızı gerektirmez. Hedefler umut ve daha iyi için beklenti içermelidir. Ancak “olabilirlik,gerçekleşebilirlik” dengesi unutulmamalıdır. Ve her zaman bir yedek planınız olmalıdır. Sizi hayal kırıklığından koruyacak şeylerin başında bir “B” planı olması gelir. Çünkü hayal kırıklığı başarısızlık demek değildir. Sadece yeniden, farklı bir şekilde denenmesi gerektiğini gösterir.
Ancak tüm bunlara dikkat edildiği halde bazen hayal kırıklığı yaşanabilir. O zaman hayal kırıklığı gerçekten çok yıpratıcı bir duygu olabilir. Yaşamı olumsuz etkilememsi için iyi yönetilmesi gerekir. Etkisini değerlendirmek ve bir şeyler yapmak için kendinize zaman tanımanız uygun olur. Hemen verilen tepkiler genellikle sorunları büyütür. Bu durumu bir yenilgi olarak almamak önemlidir. Kişisel bir başarısızlık ve yenilgi olarak alıp, kendinizi suçlamak hayal kırıklığını gidermez. Sonra beklentileri yeniden değerlendirmek, ne kadar gerçekçi olduklarına bakmak, gerçekçi iseler sorunun nerede olduğunu anlamaya çalışmak gerekir. Eğer baş etmekte zorlanıyorsanız, beklentileriniz çok gerçekçi ve kendinizi bu nedenle ruhsal olarak kötü hissediyorsanız terapi size bekelntilerinizi ve kendinizi çözümlemenizde yardımcı olur. Çünkü her hayal kırıklığından sonra yeniden denemeniz gerekir. Başka kaynaklar, başka yollar, başka hedefler, başka yöntemler ama yeniden ve yeniden denemek baş etmenin kesin çözümüdür. Başarı çoğu kez hayal kırıklıkları ile başa baş gider ve kazananı sizin denemeleriniz, araştırmalarınız, tutumlarınız belirler.
Prof. Dr. Bengi Semerci
