Soru: Bir çocuğun büyüklerden daha iyi telefon/tablet/
bilgisayar kullanabiliyor, candy crush saga’da bölüm atlıyor olmasının anlamı
aşağıdakilerden hangisidir?
a)çocuğun çok akıllı olduğu
b)çocuğun büyüyünce mühendis olacağı
c) çocuğun ihmal edildiği
Evet,
tahmin ettiğiniz gibi bu yazı c şıkkı, yani en son akla gelen ve diğerlerine
kıyasla anne babalar için kabul etmesi zor olan şık üzerine kuruldu.
Şu an
anne baba olanların hayatına sonradan girmiş olan, ama çocukların içine doğdukları
akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar gibi teknolojik araçların çocuklar
tarafından kolayca öğrenilebildiği bir gerçek. Diğer bir gerçekse, bu
teknolojik araçların çocuklara bir faydası olmadığı gibi birçok alanda
gelişimlerine ket vurduğudur. Motor koordinasyon, yani vücut hareketlerinin
birbiri ile uyumlu olması özellikle erken dönemlerde gelişimin en önemli
alanlarından bir tanesidir. Parmakları ile dokunmatik ekranı kaydıra kaydıra
oyun oynadığını gördüğünüzde bir çocuğun motor koordinasyonunun gelişmiş
olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak çocuğun sadece parmaklarına değil de başınızı
kaldırıp bütününe baktığınızda, oyalansın diye eline verilmiş olan bir ekran
karşısında pasif şekilde oturan bir çocuk görürsünüz. Motor gelişiminin
desteklenmeye ihtiyaç duyduğu bu en kritik dönemlerde ihmal edilen bir çocuk
tablosudur aslında gördüğünüz. Dahası bu
çocuk çevresi ile hiçbir etkileşim içinde değildir. Bu da diğer bir önemli
gelişim alanı olan dil becerilerinin gelişmesi için gerekli ortamdan da bu esnada
tamamen mahrum olduğu anlamına gelmektedir. Dil gelişimi denildiğinde aklınıza
sadece konuşması geciken bir çocuk gelebilir. Ancak dil konuşmaktan çok daha
fazlasıdır. Televizyon karşısında saatlerini geçiren, eline telefon verilerek
oyalanmaya bırakılan çocuklarda konuşma gecikmeleri görülür. İletişim ve ilişki
kurma becerilerinin gelişmemesi, sosyal olayları kavrayamama ve karar verememe, yaratıcılık gibi bir çok
günlük yaşam becerisinin yeterince
gelişmemiş olması sık karşılaşılan bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.
Gelişimde
ilk 3 yıl çocukların en hassas oldukları, dışarıdan gelen olumlu veya olumsuz
etkilere en açık oldukları dönemdir. Yani 3 yaşına kadar bir çocuğun hayatında
televizyona, akıllı telefonlara, tablet bilgisayarlara kesinlikle yer olmaması
gerekir. Bazı bilgisayar uygulamaları, veya televizyon programları bebekler için
tasarlandıklarını, onların gelişimine katkıda bulunduklarını iddia ederek
aileleri ikna edebilirler. Bu iddiaların tamamen ticari amaçlı olduğunu
söylememse tahmin ediyorum ki sizi şaşırtmayacaktır. 3 ile 5 yaşlar arası, çok
kısıtlı olmakla birlikte çocuğun yaşına uygun içeriklerle karşılaşabileceği
yaşlardır. Örneğin günde 30 dakika ebeveyn ile birlikte yaşına uygun bir çocuk
programı izlemesine izin verilebilir. Bu
sırada yetişkinin çocuğa eşlik etmesi, ona izlediği şey hakkında sorular
sorması, kendi hayatıyla ilişki kurmasını sağlaması, çocuğun çevresiyle
etkileşim içinde olmasını sağlar. Ancak telefon veya bilgisayar oyunları hala
çocuktan uzak tutulması gereken şeyler listesindedir. İlkokula başlaması ile
birlikte çocuğun hayatına yeni bir takım değişkenler girer. Kimi okullarda
benimsenen teknoloji destekli eğitim anlayışı çocuğun teknolojik araçları
kullanımını kaçınılmaz hale getirebilir. Araştırılması gereken bir okul ödevi
için çocuğun internet kullanılması gerekebilir. Çocuğun belirli sürelerde
yaşına uygun bir oyun oynamasına izin verilebilir. Bu durumlarda anne babaların
aklında tutması gereken temel ilke ise teknolojinin kontrollü kullanımını
sağlamaktır. Bu kontrol, süre sınırının yanında çocukların bilgisayarı aileleri
ile birlikte ve oturma odası gibi ortak alanlarda kullanmaları, çocuklar için
hazırlanmış çeşitli güvenli internet programları gibi önlemlerle sağlanabilir.
Bahsettiğimiz
gibi, kurallar çocuğun gelişimi ile birlikte devamlı güncellenir ve ergenlik
dönemine gelindiğinde daha büyük bir güncellemeye ihtiyaç duyulur. Artık arkadaşı
ile bilgisayar üzerinden sohbet etmek isteyen çocuğun bilgisayarını aile ile
birlikte oturma odasında kullanmasını beklemek, veya tüm arkadaşlarının
izlediği bir filmi izlemek isteyen çocuğun televizyon izlemesini 1 saat ile
kısıtlı tutmak pek gerçekçi olmadığı gibi çocuğun ihtiyaçlarını da göz ardı etmek
anlamına gelecektir. Anne babaların göz önünde bulunduracakları şey, çocuğun
ihtiyaçları ile alabildiği sorumluluğun dengesini kollamaktır. Yani çocuk cep
telefonu kullanmanın veya internete oyun oynamanın sorumluluğunu alabiliyorsa,
bunları kendisine zarar vermeyecek şekilde yapabiliyorsa bu ölçüde özgürlüğünü
almasının zamanı gelmiş demektir.
Siz
yetişkinler hayatınızda teknolojiyle ne kadar haşır neşir olacağınıza istediğiniz
gibi karar verebilirsiniz. Ama konu çocuklar olduğunda onlar için bu önlemleri
alıp almamak bir tercih meselesi olmaktan çıkar. Ve hayatta karşımıza çıkan
birçok sorudan farklı olarak, en başta sorduğumuz sorunun tek bir doğru şıkkı
var: Çocukların gelişimine zarar verecek teknolojiyi kontrol etmek ebeveynlerin
temel görevlerindendir.
